Leeftijdsfraude in de sport, een oud zeer

“I will never be an old man. To me, old age is always 15 years older than I am”. Dixit Francis Bacon, Britse filosoof uit de 17de eeuw met een uitspraak over ouderdom. Een citaat dat in de sport soms teveel naar de letter werd nageleefd. Een jong talent kan er niet jong genoeg zijn, ouderdom haalt je nergens sneller in. Leeftijdsfraude loert dan om de hoek. Enkele jaartjes minder op de teller doet immers dromen waarmaken en portefeuilles aandikken.

Iedereen heeft een verjaardag. De Britse Koningin Queen Elizabeth II zelfs twee. Één om haar geboortedag te vieren en één om de verjaardag van haar kroning te vieren. Maar Chancel Mbemba Mangulu spande de kroon. Hij had op een bepaald moment vier (!) verjaardagen.

Was het nu ’88, ’90, ’91 of ’94?

Huidig Anderlechtverdediger Mbemba wordt vaak in hetzelfde rijtje van jonge toptalenten zoals Vincent Kompany en Romelu Lukaku gezet. Hoewel, ‘jong’ is misschien wel relatief.

Door zijn twee eerste Congolese clubs werd hij geregistreerd met 8 augustus 1988 als geboortejaar. Bij een kwalificatiewedstrijd voor de Democratische Republiek Congo in juni 2011 stond echter 30 november 1991 genoteerd als geboortejaar. Bij Anderlecht stond hij dan weer ingeschreven met geboortedatum 8 augustus 1994. Om het nog wat gecompliceerder te maken: Mbemba zelf was er lang van overtuigd dat hij geboren was in 1990. U volgt nog?

Deze Kafkaiaanse toestand kende uiteindelijk uitsluitsel toen een rechtbank in Kinshasa besliste dat Mbemba‘s geboortedatum effectief 8 augustus 1994 was. Wat hem dus 19 jaar maakte. Het sein voor Anderlecht om hem een driejarig contract aan te bieden.

Zo oud als de straat

In 1989 schorste de FIFA Nigeria voor twee jaar van alle internationale jeugdtornooien. De geboortedata van drie Nigeriaanse voetbalspelers die deelnamen aan de Olympische Spelen in 1988 verschilden dan die in voorgaande tornooien. Leeftijdsmanipulatie, zo oud als de straat.

De perceptie dat leeftijdsfraude enkel een Afrikaans probleem is, is wel te kort door de bocht. Toen Brazilië in 2003 wereldkampioen –U20 werd, was dat met de toen 25-jarige Carlos Alberto in de rangen. Alberto werd hiervoor 360 dagen geschorst. Daarnaast was er ook vaak bij Aziatische atleten een zweem van twijfel om hun leeftijd.

Terwijl men in het voetbal er alle belang bij heeft een speler jonger te maken, is dit bij het turnen net andersom. De minimum leeftijd om te mogen deelnemen aan de Olympische Spelen bij het turnen is zestien jaar. Een gymnaste zou echter al rond twaalfjarige leeftijd haar fysieke top bereiken. Met als gevolg dat er soms gesjoemeld werd om de gymnasten wat ouder te maken.

Leeftijdsmanipulatie, zo oud als de straat

Gouden bal niet gelijk aan Gouden schoen

De eerlijkheid gebiedt wel te zeggen dat de beschuldigde vingers vaak richting Afrikaanse hoek wezen. Nwanko Kanu en Jay-Jay Okocha waren maar twee bekende Nigeriaanse voetbalvedetten waar verdachtmakingen rond hun werkelijke leeftijd nooit veraf waren.

En heel recent was er nog Joseph Minala, een 17-jarige Kameroense voetballer van Lazio Roma die werd beschuldigd in werkelijkheid 41 jaar te zijn. Er was ook Tobie Mimboe, de Kameroense voetballer die aan de hand van verschillende geboortecertificaten kon aantonen dat hij jonger werd gedurende zijn carrière. Alsof de film “The Curious Case of Benjamin Button” een autobiografie zou kunnen zijn.

Maar ook België kende het fenomeen al langer. Zo hadden we bijvoorbeeld Nii Lamptey en nog langer geleden Philip Osondu. Bij beide ex-Anderlechtspelers waren twijfels over hun leeftijd. In 1987 werd die laatste op de Wereldbeker –U17 uitgeroepen tot beste speler. Van een Gouden Bal ging het echter niet naar een Gouden Schoen. Zijn carrière zou niet verder rijken dan één luttele wedstrijd bij Anderlecht en enkele uitleenbeurten in België. Osondu zou in 2004 zijn carrière afsluiten bij FC Merchtem 2000.

Afrika wereldkampioen!

Bovenstaande gevallen relativeren de  uitspraak van Pelé eind jaren tachtig dat tegen het einde van die eeuw een Afrikaans land wereldkampioen zou worden. Die kwam er naar aanleiding van jeugdige topprestaties van onder andere Osondu. De publieke opinie beseft ondertussen dat die Afrikaanse successen op jeugdtornooien te relativeren vallen. Toekomstige toptalenten indertijd deemsterden even snel terug weg in de anonimiteit.

Ook over Nii Lamptey wist Pelé een interessante maar verkeerdelijke voorspelling te doen. Nadat Lamptey schitterde in 1991 op het WK –U17 orakelde hij dat Lamptey ‘The New Pelé’ was. De zoveelste. De tragische carrière en levensloop van Lamptey zijn ondertussen geschiedenis.

Jong zijn, betaalt goed

Naar redenen van leeftijdsfraude was het niet ver zoeken. Geld – en sportief gewin. Ook de laagdrempeligheid waarmee leeftijden soms gemanipuleerd kunnen worden, werkte dit in de hand. Zelfs de Amerikaanse president Obama werd al beschuldigd van fraude met zijn geboortecertificaat. In sommige landen werd een geboortecertificaat soms op bestelling geleverd. Zonder papieren rompslomp werd het zo wel heel aanlokkelijk om er enkele jaartjes af te spitsen.

Een andere realiteit is natuurlijk dat het soms initieel niet officieel geregistreerd werd waar en/of wanneer iemand geboren was. Later lag de weg open naar optimistisch nattevingerwerk. Zo simpel zoals vroeger de kilometerteller van een auto werd teruggedraaid. Leeftijd terugbracht tot koopwaar.

Jong én talentvol zijn voelt niet alleen beter, het betaalt soms ook beter. Onze goedgelovigheid is daarbij gratis

Bij bewuste leeftijdsfraude draaien spelers en makelaars de scouts, clubs en voetballiefhebbers een rad voor de ogen. Maar anderzijds, wie van ons droomt er niet weg bij het aanschouwen van een jong supertalent. Fascinerend. Het doet likkebaardend hopen en dromen van sportieve successen.

Voor sport gelden soms ook gewoon contradictorische anciënniteitsregels. Jong én talentvol zijn voelt niet alleen beter, het betaalt soms ook beter. Onze goedgelovigheid is daarbij gratis.

Vragen naar hoe leeftijdsfraude in zijn werk ging, is dus tegelijk antwoorden op de vraag waarom het gedaan werd. Dit leidde tot de onvermijdelijke volgende vraag: wat viel er aan te doen?

War against age

Op de Africa Cup –U17 in april 2013 werden enkele spelers geschorst voor leeftijdsfraude. In oktober 2013 werden eveneens spelers van Nigeria en Somalië geschorst op het WK –U17 omdat ze ouder dan zeventien jaar waren. Hoe de FIFA dit kon opsporen? MRI scans van de pols van de spelers.

Met behulp van zo’n MRI scan kan men tot de leeftijd van zeventien à achttien jaar met 99 procent zekerheid bepalen of de speler ouder is dan zeventien jaar. De FIFA testte deze methode sinds 2003 en vanaf 2009 op het WK –U17 in Nigeria, geheel toevallig, werd het officieel in gebruik genomen. Enkele, merendeel Afrikaanse, voetbalbonden uitten hun ongenoegen maar dit stond de invoering van de methode niet in de weg.

Andere wapens in de War Against Age zijn röntgenstralingen en ultrasound scans. Nadeel bij röntgenstralingen is dat deze methode de leeftijd soms overschat met zes à twaalf maanden. Ultrasound scans zijn het goedkopere alternatief voor MRI scans en misschien wel de methode van de toekomst.

Age Fair Play

De invoering van de MRI scans leidde ertoe dat enkele landen hun voorzorg namen naar aanleiding van het recente WK –U17 in Nigeria. Het thuisland weerde plots vijftien spelers van zijn basiskern, Gambia elf van de achttien spelers die hen enkele maanden ervoor naar winst leidden op de Africa Cup –U17.

Retroactief vond men dat maar liefst 35 procent van de spelers op de WK’s –U17 in 2003, 2005 en 2007 in principe te oud waren om deel te nemen. Meer dan één op drie dus. Van de 429 MRI scans uitgevoerd door de Aziatische Voetbalbond in 2007 werd duidelijk dat er tien pelers (2,7 procent) ouder dan zestien jaar waren, te oud om te mogen deelnemen aan het –U15 tornooi.

Het toonde aan dat er effectief een structureel probleem was. Het invoeren van een betrouwbare test moest het jeugdvoetbal opnieuw geloofwaardigheid bezorgen. Ook de FIFA vaart hier wel bij. Fair Play is een nagel waar veel op gehamerd wordt en daar valt ‘Age Fair Play’ zeker ook onder.

Om af te sluiten, nog een laatste citaat van baseballlegende Satchel Paige: “How old would you be if you didn’t know how old you was?” Paige had recht van spreken. Met zijn 42 jaar was hij in 1948 de oudste ‘Rookie’ ooit in de Mayor League Baseball. De pitcher baarde opzien met zijn leeftijd en charisma maar dit belette hem niet om ook op sportief vlak te imponeren.

Controverse was er ook rond zijn leeftijd maar dit deed helemaal geen afbreuk aan zijn talrijke leeftijdsrecords want niemand kwam ook maar in de buurt. Overal waar Paige kwam, werden dan ook toeschouwersrecords verpulverd. Hij speelde bijna tot zijn zestigste in de MLB en werd in 1971 verkozen in de Baseball Hall of Fame.

Om maar te zeggen dat op talent eigenlijk geen leeftijd staat. Toch?