Reinaldo ‘Rey’ Romero: van topvolleyballer tot Cubaans staatsvijand (Deel 3)

Het was een zondag meent hij zich te herinneren. De dag dat hij voor het eerst volleybal leerde kennen. Het werd de rode draad door zijn leven en leidde hem via Honduras naar Gent. Vanaf het moment dat hij door Cubaanse scouts werd ontdekt, draaide hij mee in het veeleisende cascadesysteem van het Cubaanse sportbeleid. Tot hij er in 1993 uitstapte, op zoek naar een betere toekomst. Reinaldo ‘Rey’ Romero ondervond aan den lijve de consequenties van het scheefgetrokken Cubaans sportbestel. Een passend afsluitend interview in dit drieluik van Extrasport.be over het Cubaanse volleybal.

Geboren op 7 mei 1969 in Pinar del Rio, de meest westelijke provincie van de vijftien in Cuba, werd zijn talent voor sport op elfjarige leeftijd ontdekt. Hij kreeg de kans om naar een van de vele prestigieuze sportinternaten EIDE te gaan waar hij onderworpen werd aan een bijna Spartaans sportregime.

Survival of the fittest

EIDE staat voor Escuela de Iniciación Deportiva Escolaris en was de eerste halte op weg naar de ultieme Cubaanse droom: spelen voor de Cubaanse nationale ploeg. Om dit eindstation te bereiken was er één ongemeen harde grondregel: Survival of the fittest. Wie niet voldeed, vloog er onverbiddelijk uit. Het Cubaanse detectiesysteem en de opleidingsomkadering voor talent lagen aan de basis van de talrijke sportsuccessen waar u in de vorige artikels in deze reeks al meer over kon lezen (1 & 2).

Op EIDE zaten de ongeveer 300 leerlingen van hun elf tot zestien jaar en speelden ze onderling competities tegen elkaar waaruit scouts dan opnieuw de besten selecteerden. Die kregen dan de kans om over te stappen naar het nog prestigieuzere ESPA Nacional, wat stond voor Escuala Superior de Perfeccionamiento. Afvallers moesten onverbiddelijk terug naar hun provincie. Reinaldo slaagde wel en trok naar de Cubaanse hoofdstad Havana waar de ESPA Nacional gelegen was. Hij kwam er terecht in een kern bestaande uit de twintig meest talentvolle jonge, Cubaanse volleybalspelers die hij zelf de ‘crème de la crème’ noemde tijdens het interview.

Bikkelharde concurrentie

Met de ESPA Nacional speelde Reinaldo verschillende internationale tornooien, zoals in Nicaragua. De bedoeling was om jonge talenten voor te bereiden voor de Cubaanse nationale ploeg. Die ploeg behoorde op dat moment, eind jaren tachtig, tot de beste drie volleyballanden van de wereld. Andere toplanden toen waren USA, Italië, Nederland en Rusland. Om bij de nationale ploeg van Cuba te geraken, moest je dus eigenlijk behoren tot de vijf beste spelers van de wereld op jouw positie. Noblesse oblige te vermelden dat de concurrentie bijgevolg meedogenloos was.

Een Cubaanse volleyballer speelde, volledig onbetaald, tot zijn 19 jaar bij de ESPA Nacional waarna er opnieuw een evaluatie volgde. Ofwel schoof de speler door naar een preselectie van de nationale ploeg ofwel viel hij af. Reinaldo slaagde er opnieuw om zich te onderscheiden en maakte de overstap naar de preselectie.

Na één jaartje bij de preselectie stond hij als 21-jarige echter op een belangrijk keerpunt dat het verdere verloop van zijn volleybalcarrière én leven zou bepalen. Gebarricadeerd door de enorme concurrentie van spelers van wereldklasse op zijn positie slaagde hij er niet in om finaal in de Cubaanse nationale ploeg te geraken.

Reinaldo was een topspeler. Geroemd om zijn verdedigende kwaliteiten maar kende de pech dat wereldtoppers zoals onder andere de huidige coach van de Cubaanse nationale ploeg, Rodolfo Sánchez, op zijn positie speelden.

Spelers die op dat moment afvielen, hadden de keuze tussen zich toe te leggen op het beachvolleybal of terugkeren naar huis om een leven op te bouwen zonder volleybal via bijvoorbeeld universitaire studies. Een leven opbouwen was in het Cuba van begin jaren negentig echter verre van evident.

‘Speciale Periode’ in Cuba

De economische toestand in Cuba was toen erbarmelijk. Een debacle noemde Reinaldo het. Deze woelige periode stond in de Cubaanse geschiedenis ook wel bekend als de ‘Speciale Periode’. Het was in die periode dat Cuba als enige land ter wereld een dubbele (binnenlandse) munt invoerde. Een noodzakelijk unicum want die tweede, nieuwe munt werd ingevoerd als gevolg van de val van de Sovjet-Unie en de verscherping van de economische blokkade van de VS. Het succesvolle Cubaanse sportprogramma was voornamelijk gebaseerd op die van de Sovjet-Unie en Duitsland, landen waar Cuba veel aan te danken had in de loop van de geschiedenis. Maar problemen in die landen deinden dus onvermijdelijk tot bij het overzeese Cuba.

Om de koopkracht van de bevolking te vrijwaren, werd deze oplossing gevonden. De peso werd gebruikt om de meeste lonen uit te betalen en was de munt voor de lokale geproduceerde goederen. De andere munt, convertible peso of CUC, was het betaalmiddel van de toeristen en diende voor de buitenlandse handel. Dit diepte de kloof tussen arm en rijk enkel en alleen meer uit en eind 2010 werden er economische hervormingen ingezet. Ondertussen is het eenmakingsproces begonnen om opnieuw tot één munt te komen.

Begin jaren negentig was Cuba dus nog volop zoekend naar oplossingen en woedde er een hevige crisis. Met als gevolg dat vele Cubaanse twintigers en dertigers massaal migreerden naar de VS, andere Spaanssprekende landen en naar Europa. De situatie was zelfs zo nijpend dat er soms een voedseltekort was.

Het was in die periode dat Reinaldo te horen kreeg dat hij net niet goed genoeg was voor de Cubaanse nationale ploeg. En dat na tien jaar van hard labeur en opofferingen. Hij besloot zich te focussen op het beachvolleybal en in 1993 nam hij deel aan de Centraal-Amerikaanse Spelen in Honduras. Het zou er de laatste keer zijn dat hij Cuba zou vertegenwoordigen als atleet.

Cuba trad in Honduras aan met een delegatie van 144 spelers, acht van hen zou niet meer terugkeren en besloten te migreren. Reinaldo, toen 24 jaar, was één van hen en besloot in Honduras te blijven. Slechts twee sporters deden het hem voor en lieten eveneens hun familie en vrienden achter op zoek naar een betere toekomst buiten Cuba.

Uiteindelijk zou hij zeven jaar in Honduras blijven. Omwille van zijn veiligheid moest hij in het begin zelfs op de immigratiedienst van Honduras verblijven. Cuba spiegelde hem namelijk even af als landverrader numero uno. Uiteindelijk volleybalde hij er even maar het niveau bleek niet te voldoen. Als voormalige Cubaanse topvolleyballer was hij het gewoon te volleyballen op hoog niveau maar in Honduras was dit niet mogelijk. De focus werd dan maar coaching. Hij werd er trainer van de Hondurese jeugdselecties, assistent-trainer van de nationale ploeg en trainer van de beachvolleybalploeg. Zijn nationalisering tot Hondurees kon door verschillende administratieve problemen helaas niet geregeld worden.

Trainen met Depestele

Via Mexico, Canada en Nederland kwam hij uiteindelijk in juli 2000 terecht in België. Hij trouwde en zo werd zijn toeristenvisum omgezet in een permanent visum.Op dat moment was hij 31 jaar. Door zijn voorgeschiedenis als voormalige Cubaanse topvolleyballer waren er natuurlijk al snel contacten met enkele Belgische volleybalploegen.

Bij het Antwerpse Zorgvliet trainde hij drie weken mee in een ploeg met onder andere Frank Depestele en Steve Roelandt. Zijn conditie bleek echter niet optimaal, wat niet geheel onlogisch was gezien zijn situatie, en Zorgvliet had op dat moment ook geen budgettaire ruimte voor Reinaldo. Het tijdstip van zijn aankomst was dan ook verre van ideaal, hij kon pas beginnen mee te trainen in augustus wanneer de competitievoorbereiding al volop bezig was. Zorgvliets voorstel om tijdelijk één jaar bij Zoersel te spelen draaide ook op niets uit. Een laatste mogelijkheid was Averbode, waar de jonge Matias Raymaekers speelde, maar ook daar was het budget al opgesoupeerd en de kern rond.

In zijn laatste jaren in Honduras had hij de procedure om terug te keren naar Cuba al opgestart. Het bleek een administratieve rompslomp te zijn maar na zijn aankomst in België bleek alles dan toch geregeld. Eindelijk kon hij terug naar Cuba om zijn familie en vrienden te bezoeken. Om zijn reis van België naar Cuba en zijn verblijf daar te kunnen betalen, moest hij wel eerst nog twee jaar werken en sparen maar het vooruitzicht om zijn familie en vrienden terug te zien was natuurlijk veelbelovend. Zijn toekomst zag er positief uit.

Vreugde en verdriet om de Witte Molen

Wanneer de Cubaanse nationale ploeg in december 2001 naar de Witte Molen kwam, greep Reinaldo de gelegenheid aan om zijn vroegere Cubaanse vrienden te zien spelen. De Cubaanse ploeg was een topteam met spelers van wereldklasse maar toch keken er enkelen op naar Romero. In zijn periode aan de topsportscholen in Cuba maakte hij als oudere speler in de opleiding immers indruk op hen.

Wanneer de zes spelers van Havana na het tornooi van de Witte Molen vluchten, hoe dat ging kon u al lezen in het eerste artikel van dit drieluik, werd Romero er echter onterecht van verdacht als contactpersoon gefungeerd te hebben. De Cubaanse ambassade trok prompt zijn goedkeuring terug in. Het vooruitzicht op een terugkeer was nu helemaal van de tafel en dat terwijl het ondertussen al een decennium geleden was dat hij zijn familie en vrienden in Cuba had gezien.

Niet naar de begrafenis van zijn vader

Aangezien het moeilijk bleek om als speler aan de bak te komen, probeerde hij ondertussen als coach voet aan de Belgische grond te krijgen. En met succes. Eerst op provinciaal niveau en met tijd ook op nationaal niveau. Met Eevoc Hertsvelde, VDK Gent en Dames Lennik dwong hij telkens promotie af. Vervolgens trainde hij VK Aalst waarna hij in het seizoen 2008-2009 de overstap maakte naar De Haan, spelend in de Liga A. De hoogste nationale competitie bij de vrouwen. Ook als jeugdtrainer bleek hij succes te hebben. In totaal won hij in korte tijd drie kampioenschappen en vierde hij vier promoties.

Twee maanden ver in het volleybalseizoen bij De Haan overleed echter zijn vader in Cuba nadat die drie weken ziek was geweest. De Cubaanse regering weigerde tot tweemaal toe zijn terugkeer naar Cuba. Zelfs een humanitair visum van het Internationale Rode Kruis werd geweigerd. Hij miste hierdoor de begrafenis van zijn eigen vader en besloot diep teleurgesteld te stoppen als volleybaltrainer.

Trainersambitie teruggevonden dankzij zumba

In zumba vond Reinaldo een nieuwe uitdaging. Daarmee samengaand hervond hij ook de energie om langzaamaan terug uit het dal te geraken. Niet dat hij een verleden had als salsaleraar in Cuba, hij hield er zich enkel bezig met trainen en studeren, maar toch bleek het voor hem de ideale manier om zich te herbronnen.

Aangezien het bloed kruipt waar het niet gaan kan, besloot hij na drie sabbatjaren terug in het volleybal te stappen. Na één seizoen bij Giks Mode Waregem in provinciale kwam hij dit seizoen uiteindelijk terecht bij Hermes Heren Oostende (1^e nationale) waar hij zich als vanouds ambitieus opstelde.

(Eindelijk) terug naar Cuba

Ondertussen werkt Reinaldo als leraar Sport en Lichamelijk Opvoeding bij Vlabus (Het Vlaamse Bureau voor Sportbegeleiding). Maar zijn ambitie is om zich later via BLOSO professioneel met topsport bezig te houden. Daarnaast speelt hij nog met het idee om op termijn een volleybalopleiding voor de jeugd uit de grond te stampen, naar het voorbeeld van ‘Voley A Lo Cubano’ in Spanje van Hernandez, die één van de vluchters was op de Witte Molen. Het project heeft al concrete plannen, nu nog gehoor vinden bij de Vlaamse volleybalploegen. Of misschien wel bij de volleybalbond?

Een nieuwe migratiewet zorgde er onlangs voor dat vluchters zoals Reinaldo uit de jaren negentig eindelijk terug mogen keren naar Cuba. Na de volleybalcompetitie zal hij Cuba na twintig jaar eindelijk terug bezoeken. Permanent terugkeren, zal hij niet doen. Hij heeft nu een leven in België. Zijn dochter is ondertussen ook beginnen volleyballen en toont talent, aan goede genen immers geen gebrek. Bij haar geboorte kwam zijn zus naar België en zijn broer ontmoette hij al in Amerika maar verder moest hij altijd maar wachten op goedkeuring van de Cubaanse ambassade om zelf te mogen terug te keren.

Tapas en rode wijn         

Wat uiteindelijk begon met een artikel over de Cubaanse gevluchte volleyballers op de Witte Molen twaalf jaar geleden, eindigde uiteindelijk in een gesprek aan een salontafel in het appartement van een voormalige Cubaanse topvolleyballer die tevens ooit een politiek vluchteling was.

Reinaldo is een joviale Cubaanse Belg geworden met een ongewone levenswandel. De fles rode wijn die ik hem gaf als bedanking voor zijn tijd, werd meteen ontkurkt om samen op te drinken. Met obligate tapas op de tafel sprak hij ten volle over zijn woelig verleden maar ook over zijn toekomstplannen.

Afsluiten deed hij met misschien wel zijn ontroerendste toekomstplan. Hij wil op moederdag zijn 85-jarige moeder gaan verrassen in Cuba. Meer dan twintig jaar geleden zag hij haar voor het laatst.